Wielka Synagoga w Orli (Polska) została wpisana na listę 7 najbardziej zagrożonych obiektów dziedzictwa kulturowego w Europie na rok 2025.
Lista 7 najbardziej zagrożonych zabytków i obiektów dziedzictwa kulturowego w Europie na rok 2025 została opublikowana przez Europa Nostra, europejską sieć społeczeństwa obywatelskiego zajmującego się dziedzictwem, oraz Instytut Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Każdy obiekt wpisany na listę otrzyma 10 000 euro dotacji, aby pomóc w realizacji uzgodnionego działania, które przyczyni się do ochrony tego miejsca.
Oto 7 najbardziej zagrożonych obiektów dziedzictwa kulturowego w Europie w 2025 roku:
- Wielka Synagoga w Orli, POLSKA
- Klasztor i osada Arakelot, ARMENIA
- Zamek Nyborg, DANIA
- Zamek Monemvasia, GRECJA
- Modernistyczny kompleks Generalštab w Belgradzie, SERBIA
- Hala pływacka Valhalla, Göteborg, SZWECJA
- Victoria Tower Gardens, Londyn, WIELKA BRYTANIA
Tegoroczna lista obejmuje trzy obiekty dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego – Zamek Nyborg, Zamek Monemvasia i Ogrody Victoria Tower w Londynie – które są zagrożone budową inwazyjnych nowych budynków i nieodpowiednimi projektami deweloperskimi; dwa modernistyczne budynki – kompleks Generalštab w Belgradzie i halę pływacką Valhalla w Göteborgu – zagrożone wyburzeniem; oraz dwa obiekty dziedzictwa religijnego – Monastyr i Osada Arakelotów oraz Wielka Synagoga w Orli – zagrożone odpowiednio zaniedbaniem lub brakiem funduszy.
7 obiektów zostało wybranych na podstawie ich znaczenia dla dziedzictwa kulturowego i wartości kulturowej, a także na podstawie poważnego zagrożenia, na jakie są narażone. Za istotną wartość dodaną uznano poziom zaangażowania społeczności lokalnych i/lub zaangażowanie zainteresowanych stron publicznych i prywatnych w ratowanie tych obiektów. Kolejnym kryterium wyboru był potencjał każdego z obiektów do pełnienia roli promotora zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego.
Wielka Synagoga w Orli, Polska
Wielka Synagoga w Orli, wsi położonej w powiecie bielskim, w pobliżu granicy z Białorusią, została zbudowana w drugiej połowie XVII wieku. Wnętrze budynku odzwierciedlało wpływy baroku i renesansu, jego charakterystycznym punktem był niegdyś okazały Aron ha-Kodesz.
Zachowany budynek do dziś świadczy o wysokim statusie miejscowej społeczności żydowskiej. Do połowy XX wieku synagoga była jednym z niewielu kamiennych budynków w Orli. Badania archeologiczne ujawniły istnienie w tym samym miejscu wcześniejszej drewnianej synagogi. W XVIII wieku dobudowano galerie dla kobiet po obu stronach budynku: początkowo drewniane, a następnie murowane. W XIX wieku budynek otrzymał klasycystyczną fasadę z fryzem wspartym na dwóch kolumnach. Przez stulecia synagoga stanowiła serce życia żydowskiego w Orli i cieszyła się szacunkiem zarówno Żydów, jak i nieżydowskich mieszkańców.
Wiele elementów wyposażenia Wielkiej Synagogi w Orli nie przetrwało. Niemniej jednak do dziś zachowały się resztki polichromowanych malowideł ściennych z motywami roślinnymi i zwierzęcymi, a także cztery kolumny otaczające miejsce, w którym stała bima. Chociaż ten wspaniały przykład dziedzictwa żydowskiego przetrwał zawieruchę wojenną, nadal czeka na kompleksową naprawę po niezakończonych pracach renowacyjnych, które prowadzono w latach 80. XX wieku. Miejscowe możliwości finansowania są do tego jednak wyraźnie niewystarczające. Budynek nie jest już wykorzystywany jako synagoga, a konstrukcja cierpi z powodu rozkładu i degradacji strukturalnej, wymagając w zasadzie kompletnej renowacji. Wielka Synagoga w Orli stanowi symbol problemu dziedzictwa bez spadkobierców, jaki pozostawił po sobie Holokaust w Polsce.
Wielka Synagoga w Orli jest własnością Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, której celem jest stworzenie w budynku – po jego gruntownym remoncie – ośrodka kultury i edukacji. Nominację Wielkiej Synagogi w Orli do programu 7 Najbardziej Zagrożonych Zabytków i Obiektów Dziedzictwa Kulturowego w 2025 r. złożyła organizacja Przyszłość Dziedzictwa Religijnego, która jest członkiem Europejskiego Sojuszu na rzecz Dziedzictwa.
Więcej informacji: https://www.europanostra.org/europa-nostra-and-eib-institute-announce-europe-7-most-endangered-heritage-sites-for-2025/
Przeczytaj również:
